کد مطلب:48219 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:6

گنجینه پرسمان » قرآن

الف ـ آيه 107، سورة مائده را توضيح دهيد و روشن كنيد كه منظور آيه چيست؟ ب ـ در آيه 4، سوره ق، زمين چه چيزي را از آنها كم ميكند؟ ج ـ آيهاي هست كه ميفرمايد: ما ميكاهيم زمين را از اطرافش اين آيه را توضيح دهيد.

پرسشگر محترم! پرسش شما چند بخش دارد كه به هر كدام جداگانه پاسخ داده ميشود:

الف ـ خداوند متعال در آيه 107 سوره مائده ميفرمايد: فَإِنْ عُثِرَ عَلَيََّ أَنَّهُمَا اسْتَحَقَّآ إِثْمًا فَـ ?‹َاخَرَانِ يَقُومَانِ مَقَامَهُمَا مِنَ الَّذِينَ اسْتَحَقَّ عَلَيْهِمُ الاْ ?َوْلَيَـَنِ فَيُقْسِمَانِ بِاللَّهِ لَشَهَـَدَتُنَآ أَحَقُّ مِن شَهَـَدَتِهِمَا وَمَا اعْتَدَيْنَآ إِنَّـآ إِذًا لَّمِنَ الظَّـَـلِمِينَ ;(مائده،107) و اگر اطلاعي حاصل شود كه آن دو، مرتكب گناهي شدهاند ]و حق را كتمان كردهاند[دو نفر از كساني كه نسبت به ميّت، اولي هستند، به جاي آنها قرار ميگيرند، و به خدا سوگند ياد ميكنند كه: گواهي ما، از گواهي آن دو، به حق نزديكتر است! و ما تجاوزي نكردهايم; كه اگر چنين كرده باشيم، از ظالمان خواهيم بود!

از مهمترين مسائلي كه اسلام روي آن تكيه ميكند، مسأله حفظ حقوق و اموال مردم و به طور كلي اجراي عدالت اجتماعي است، آيه مذكور و آية قبل از آن گوشهاي از قوانين و دستورهاي اين قسمت را متذكر ميشود.

در آيه 106، سورة مذكور به مؤمنان توصيه ميكند كه هنگام وصيت كردن دو نفر عادل را به گواهي بطلبند و اموال خود را به عنوان امانت براي تحويل به ورثه به آنها بسپارد و در ادامه آيه مذكور مطالب ديگري مربوط به همين موضوع مطرح ميكند.

در آية 107 سوره مائده،سخن از مواردي به ميان ميآورد كه ثابت شود كه دو شاهد، مرتكب خيانت و گواهي بر ضد حق، شدهاند در چنين موردي دستور ميدهد كه اگر دو نفر گناه و جرمي را مرتكب شدند، دو نفر ديگر از كساني كه گواهان نخست به آنها ستم كردهاند (يعني ورثة ميت) به جاي آنها قرار گرفته شود و براي احقاق حق خود، شهادت و گواهي دهند.

مرحوم طبرسي; دربارة آيه مذكور ميگويد: منظور از استحق در آيه به قرينة كلمه اثم (گناه) جرم و تجاوز به حق ديگري است و اوليان به معناي اولان است; يعني آن دو شاهدي كه در آغاز ميبايست شهادت بدهند، از راه راست منحرف شدهاند.

پس معناي آيه چنين ميشود كه اگر اطلاعي حاصل شد كه دو شاهد نخستين، مرتكب خلافي شدهاند، دو نفر ديگر از همان كساني كه بر آنها تجاوز شده، جاي آن دو شاهد نخست و خيانت كار را ميگيرند.(ر.ك: مجمع البيان، مرحوم طبرسي;، ج 2، ص 225ـ229، منشورات دارمكتبة الحياة، بيروت.)

ب ـ خداوند متعال ميفرمايد: قَدْ عَلِمْنَا مَا تَنقُصُ الاْ ?َرْضُ مِنْهُمْ وَ عِندَنَا كِتَـَبٌ حَفِيظُ ;(ق،4) ولي ما ميدانيم آن چه را زمين از بدن آنها ميكاهد; و نزد ما كتابي است كه همه چيز در آن محفوظ است!

آيه مذكور و آيات قبل از آن پاسخ به اشكال و ايراداتي است كه كفار بر موضوع معاد ميگرفتند و چنين اشكالها و پاسخهايي در جاهاي مختلف قرآن مطرح شده است.(سبأ،7 و 8)

قرآن كريم نخست به علم بي پايان خداوند اشاره كرده و ميفرمايد: آنچه از بدن بعد از مرگ متلاشي و در زمين حل ميگردد و جزء زمين ميشود، خداوند از آن آگاه است.

خداوند متعال تأكيد ميكند كه اگر ايراد شما به خاطر اين است كه استخوانهاي انسانها ميپوسد و گوشت او خاك ميشود و جزء زمين ميشود، خداوند بر جمعآوري آنها قادر است و همان طور كه انسانها را از ذرات همين خاك و آب بوجود آورد، ميتواند دوباره ذرات متلاشي شده را به راحتي جمع آوري كند و همه اعمال و كردار انسانها در لوح محفوظ ثبت است.

بنابراين، در آيه 4 سوره ق، منظور از كم شدن متلاشي شدن بدن انسانها پس از مرگ در زمين است.(ر.ك: تفسير نمونه، آيت اللّه مكارم شيرازي و ديگران، ج 22، ص 227ـ230، دارالكتب الاسلامية، تهران.)

ج ـ آيه مورد نظر دوبار در قرآن كريم آمده است، يك بار در سوره رعد، آيه 41 و بار ديگر در سوره انبيأ، آيه 44 خداوند متعال در آيه مذكور ميفرمايد: أَوَ لَمْ يَرَوْاْ أَنَّا نَأْتِي الاْ ?َرْضَ نَنقُصُهَا مِنْ أَطْرَافِهَا...;(رعد،41) آيا نديدند كه ما پيوسته به سراغ زمين ميآييم و از اطراف ]و جوانب[ آن كم ميكنيم؟! ]و جامعهها، تمدنها و دانشمندان به تدريج از ميان ميروند[... .

منظور از زمين در آيه مذكور، اهل زمين است، يعني آيا آنها به اين واقعيت نمينگرند كه پيوسته اقوام، تمدنها و حكومتها در حال زوال و نابودي هستند، اقوامي كه از منكران رسالت پيامبر اكرمقويتر و نيرومندتر بودند همگي چهره به زير خاك كشيدند.

خداوند متعال در آيه مذكور به منكران و دشمنان پيامبر اكرمهشدار ميدهد و تأكيد ميكند كه دنيا و كرة خاكي زمين محل گذر و موقتي است.

حضرت امام صادقدر تفسير آيه مذكور ميفرمايد: ما از زمين ميكاهيم، يعني با از ميان رفتن علما، فقها، اخيار و نيكان.(ر.ك: بحارالانوار، علامه مجلسي;، ج 3، ص 311، مؤسسه الوفأ، بيروت.)

البته ممكن است آيه معناي وسيعتري داشته باشد و هر گونه نقصان و كمبود و از ميان رفتن افراد و جامعهها و به طور كلي اهل زمين را شامل شود.(ر.ك: تفسير نمونه، همان، ج 10، ص 250ـ253 / الميزان، علامه طباطبايي;، ج، ص 378ـ379، جماعة المدرّسين في الحوزة العلمية، قم.)